Spurt og svarað

Verðbréfasafn er vörslustaður verðbréfa. Á verðbréfasafninu geta m.a. verið sjóðir, hlutabréf og skuldabréf. Verðbréfasafn er stundum nefnt sjóðasafn. Verðbréfasafn er stofnað samhliða vörslureikningi.

Verðbréfasjóðir eru söfn skuldabréfa, hlutabréfa og ýmissa annarra auðseljanlegra verðbréfa. Íslenskir verðbréfasjóðir starfa samkvæmt lögum en markmið laganna er að gera verðbréfasjóði að öruggum kosti fyrir þá sem eiga í þeim hlutdeildarskírteini.

Fjárfestingarstefna sjóðanna er ákveðin fyrirfram og geta fjárfestar þannig kynnt sér heimildir sjóða áður en tekin er ákvörðun um að kaupa í sjóði. Fjárfestingarstefnu verðbréfasjóðs verður ekki breytt nema að fengnu samþykki Fjármálaeftirlitsins sem hefur eftirlit með starfsemi viðkomandi rekstrarfélags og þar með sjóðanna.
Verðbréfasjóðir hafa notið mikilla vinsælda á undanförnum árum enda kostir þeirra nokkrir umfram einstök bréf.

• Áhættudreifing er meiri þar sem eignasöfn eru vel dreifð
• Hægt að kaupa og selja hlutdeildarskírteini að vild án þess að bíða eftir ásættanlegu verði í einstök bréf
• Heimildir til fjárfestinga á óskráðum mörkuðum eru takmarkaðar af ofangreindum lögum sem eykur seljanleika bréfanna og dregur úr vanskila- og tapsáhættu
• Ekki þarf að hafa áhyggjur af gjalddögum eða endurfjárfestingu
• Hægt að fjárfesta fyrir lægri fjárhæðir en í einstökum bréfum

Þrátt fyrir að verðbréfasjóðir fjárfesti í vel dreifðu eignasafni þá er hins vegar alltaf ákveðin áhætta fyrir hendi sem ekki er hægt að eyða en þó mögulegt að draga úr.

Sérhæfðir sjóðir fyrir almenna fjárfesta er ein tegund sjóða. Um þá gilda aðrar reglur en um verðbréfasjóði að því er varðar fjárfestingarheimildir og innlausnarskyldu. Fjárfestingarheimildir sérhæfðra sjóða fyrir almenna fjárfesta eru rýmri og getur fjárfesting í þeim því verið áhættusamari en fjárfesting í verðbréfasjóðum. Fjárfestar eru hvattir til að hafa í huga þennan mun á sérhæfðum sjóðum fyrir almenna fjárfesta og verðbréfasjóðum og kynna sér sérstaklega fjárfestingarstefnu sem gildir fyrir þá sjóði sem þeir eiga hlutdeildarskírteini í eða hyggjast fjárfesta í.

Stefnir er rekstrarfélag sjóða sem eru í sölu hjá Arion banka. Stefnir er með um 260 milljarða króna í virkri stýringu miðað við lok árs 2022. Félagið stýrir fjölbreyttu úrvali verðbréfasjóða, sérhæfðra sjóða fyrir almenna fjárfesta og sérhæfðra sjóða fyrir fagfjárfesta. Félagið stýrir einnig eignum nokkurra samlagshlutafélaga sem stofnuð hafa verið í kringum framtaksfjárfestingar. Stefnir hefur allt frá upphafi verið í fararbroddi í þróun á nýjum tegundum sjóða, jafnt fyrir einstaklinga sem og fagfjárfesta. Við þróun og stýringu sjóða er fyrst og fremst horft til hagsmuna viðskiptavina. Hjá Stefni er lögð mikil áhersla á gegnsæi í upplýsingagjöf.

Hlutverk Stefnis er að stýra fjármunum í eigu viðskiptavina með hagsmuni þeirra að leiðarljósi. Viðskiptavinir Stefnis eiga hlutdeildarskírteini í sjóðum í stýringu Stefnis. Þessi hlutdeildarskírteini eru ávísun á hlut í eignasafni sjóðanna. Eignir sjóðanna eru því alfarið í eigu hlutdeildarskírteinishafa (sjóðfélaga) á hverjum tíma. Varsla á eignum sjóðanna, ásamt útreikningi á gengi sjóða, er í höndum Arion banka.

Samkvæmt lögum eru allir sjóðir reknir af rekstrarfélaginu Stefni sem er sjálfstæður lögaðili. Öll umsjá og varsla verðbréfa er í höndum Arion banka. Vörslufélagið sér meðal annars um að gengisútreikningar, sala, útgáfa og innlausn hlutdeildarskírteina fari fram samkvæmt lögum og samþykktum sjóða.

Áður en fjárfestingarákvarðanir eru teknar mælum við með að huga að viðhorfi til áhættu, áhættuþoli og fjárfestingartíma. Sjá nánar hér.

Almennt er talið að með áhættusamari fjárfestingum eins og hlutabréfum megi ná fram hærri langtímaávöxtun þó skammtímasveiflur geti vissulega orðið meiri. Mikilvægt er að hafa í huga til hve langs tíma á að fjárfesta og hvort þú þolir sveiflur í ávöxtun. Ef fjárfesta á til skemmri tíma er ekki ráðlagt að taka mikla áhættu og því ráðlegra að velja skuldabréfasjóð eða blandaðan sjóð.

Athugaðu að þú getur verið að taka meiri áhættu með því að fjárfesta í fjármálagerningum sem gefa af sér hærri ávöxtun.

Ef skoðuð er ávöxtun ýmissa fjárfestinga í tímans rás kemur í ljós að aukin ávöxtun til langs tíma hefur að jafnaði í för með sér meiri áhættu. Sú áhætta felst að miklu leyti í sveiflum á verði verðbréfa til skamms tíma. Þar sem verðsveiflur eru einn helsti mælikvarðinn á áhættu eru verðbréf með litlar verðsveiflur talin áhættulítil en verðbréf með miklar verðsveiflur talin áhættumikil. Áhætta getur einnig verið af öðrum toga. Almennt eru hlutabréf talin áhættusamari en skuldabréf, þar sem hlutabréfaeigendur standa aftar í kröfuhafaröð en skuldabréfaeigendur. Þessi staðhæfing á sérstaklega við um hlutabréf og skuldabréf útgefin af sama aðila eða svipuðum útgefanda.

Einnig skiptir miklu máli hvaða útgefendur eru á bak við verðbréf. Löngum hefur verið rætt um að ríki séu traustari útgefendur en fyrirtæki, en þó er það of mikil einföldun eins og skuldavandræði fjölmargra vestrænna ríkja undanfarið hafa sýnt. Réttara er að segja að verðbréf sem eru útgefin af fjárhagslega sterkum útgefendum eru áhættuminni en verðbréf útgefin af ótraustum útgefendum.

Nánar um áhættuflokkun.

Sá sem hentar þínum fjárfestingarmarkmiðum hverju sinni. Ráðlegast er að velja sjóð samkvæmt eigin afstöðu til áhættu og til hve langs tíma þú ert að fjárfesta.

Í flestum sjóðum Stefnis eru lágmarkskaup 10.000 kr. en 5.000 kr. í áskrift. Í sumum sjóðum er þó önnur lágmarksupphæð og er hún tilgreind í ítarefni og útboðslýsingu hvers sjóðs. Hægt er að kaupa og selja í sjóðum Stefnis í Arion appinu og í netbanka Arion, og veittur er 25% afsláttur af gengismun og afgreiðslugjald er fellt niður ef viðskipti eru framkvæmd með þessum hætti. Afslátturinn er hins vegar 50% ef skráð er í áskrift með þessum leiðum. Einnig er hægt að hafa samband við verðbréfaþjónustu Arion banka í síma 444 7000.

Hægt er að kaupa og selja í sjóðum Stefnis í gegnum Arion appið og netbanka Arion. Veittur er 25% afsláttur af gengismun og afgreiðslugjald er fellt niður ef viðskipti eru framkvæmd í Arion appinu eða netbanka Arion. Einnig er hægt að hafa samband við verðbréfaþjónustu Arion í síma 444 7000.

Til þess að geta átt viðskipti með sjóði þarftu að eiga vörslusafn. Hægt er að stofna vörslusafn hjá Arion banka með rafrænum skilríkjum.

Rafræna ferlið er eftirfarandi fyrir nýja viðskiptavini:

• Skref 1. Koma í verðbréfaviðskipti
• Skref 2. Framkvæma viðskipti í gegnum Arion appið eða netbanka Arion

Arion appið er opið öllum allan sólarhringinn og er þægileg leið til að eiga viðskipti með sjóði Stefnis og fylgjast með stöðu sjóða.

Kaupa í sjóðum Stefnis:

• Í appinu: Farið er í Arion appið, vörslusafnið valið á upphafsskjánum. Þar er smellt á „verðbréf og því næst á „sjóðir“, þar kemur listi yfir sjóðina og smellt er á þann sjóð sem kaupa á í. Því næst þarf að smella á „kaupa“. Upphæð stimpluð inn og kaupin staðfest.
• Í netbanka: Farið er í netbanka Arion banka. Á valstikunni vinstra megin er smellt á „verðbréf“. Næsta skref er að smella á „Sjóðir“. Þar kemur listi yfir sjóðina og smellt á „kaupa“ lengst til hægri. Upphæð stimpluð inn og kaupin staðfest.

Innlausn felur í sér að viðskiptavinur skilar inn hlutdeildarskírteinum (innleysir þau) og fær í skiptum reiðufé á reikning sinn. Upphæðin sem viðskiptavinur fær jafngildir fjölda eininga sem hann á í sjóðnum (innleysir) margfaldaðar með gengi sjóðs á innlausnardegi (að frádregnu afgreiðslugjaldi og að teknu tilliti til skattalegs uppgjörs).

Hægt er að vera í áskrift að flestum sjóðum sem Stefnir rekur. Lágmarksupphæð í áskrift á flestum sjóðum er 5.000 kr. á mánuði. Þegar viðskiptavinur er í áskrift að sjóði sér söluaðili viðkomandi sjóðs um að skuldfæra af reikningi um hver mánaðamót. Á upplýsingablöðum sjóðanna kemur fram hvort hægt sé að vera í áskrift að viðkomandi sjóði eða ekki. Veljir þú að vera í áskrift að sjóðum Stefnis, færð þú 50% afslátt af gengismun viðkomandi sjóðs og afgreiðslugjald er fellt niður.

Þú getur gengið frá áskrift að sjóðum í Arion appinu og í netbanka Arion. Einnig er hægt að hafa samband við verðbréfaráðgjöf Arion í síma 444 7000 eða í gegnum verdbrefathjonusta@arionbanki.is.

• Í appinu: Farið er inn í Arion appið, vörslusafnið valið á upphafsskjánum. Smellt er á „áskriftir“ og svo plúsinn uppi í hægra horninu. Þar er valið í hvaða sjóð áskriftin á að vera og fyrir hvaða upphæð.
• Í netbankanum: Farið er inn í netbanka Arion og smellt á „verðbréf“ á valstikunni vinstra megin. Næsta skref er að smella á „sjóðir“ og svo „áskriftir“. Þá kemur valmöguleikinn skrá nýja áskrift þar sem upphæð og sjóður er valinn.

Hægt er að skrá áskrift fyrir börn með því að smella hér.

Þegar þú fjárfestir í sjóði eignast þú einingar í honum og það er verðbreyting þessara eininga sem ákvarðar ávöxtun þína frá einum tíma til annars. Gengi eininganna breytist á hverjum viðskiptadegi og ávöxtun verðbréfasjóða er þannig sveiflukennd. Gengið getur verið hærra eða lægra en sú fjárhæð sem þú upphaflega fjárfestir fyrir.

Athugaðu að þegar þú átt viðskipti með sjóði liggur gengið ekki fyrir fyrr en í lok viðskiptadags þegar búið er að loka fyrir viðskipti. Viðskiptagengi er að jafnaði birt næsta virka dag. Þetta er gert til að gæta jafnræðis milli hlutdeildarskírteinishafa.

Það fer eftir fjárfestingarstefnu hvers sjóðs fyrir sig. Sumir eru skilgreindir sem skammtímasjóðir vegna þess að þeir fjárfesta í skuldabréfum með stuttan líftíma, t.d. 1-5 ár. Aðrir eru flokkaðir sem langtímasjóðir þar sem þeir fjárfesta í skuldabréfum með langan líftíma, þ.e. til fimm ára eða lengur. Til skamms tíma er meiri hætta á sveiflum í ávöxtun í löngum sjóðum en stuttum sjóðum. Því er mikilvægt að val á milli kaupa í löngum eða stuttum sjóði sé byggt á réttum forsendum og taki mið af markmiðum og fjárhagsaðstæðum hvers og eins.

Uppgjörstími sjóða er almennt tveir virkir dagar en þó eru undantekningar á því. Gott er að kynna sér uppgjörstíma hvers sjóðs á upplýsingasíðu sjóðsins á stefnir.is.

• Í appinu: Farið er inn í Arion appið. Vörslusafnið valið á upphafsskjánum. Undir “bankareikningar” kemur upphæðin, smellt er á hana og þá kemur “beiðni um millifærslu af bankareikningi”. Þar er valið inn á hvaða reikning á að millifæra.
• Í netbankanum: Farið er inn í netbanka Arion. Smellt er á ,,verðbréf“ vinstra megin á valstikunni, og því næst ,,staða“. Neðst í horninu hægra megin er smellt á ,,beiðni um millifærslu af bankareikningi“.

Fjárfestar eru ekki bundnir inni í sjóðum fyrir utan nokkra daga sem það tekur að leysa eignarhlut þeirra úr sjóðunum. Í flestum verðbréfasjóðum og sérhæfðum sjóðum fyrir almenna fjárfesta tekur það ferli tvo virka daga en tíminn getur verið skemmri eða lengri í sjóðum með erlendar eignir. Nánari upplýsingar um einstaka sjóði er að finna í ítarupplýsingum um hvern sjóð fyrir sig og í útboðslýsingum sjóðanna.

Stefnir hefur skipt verðbréfa- og sérhæfðum sjóðum fyrir almenna fjárfesta í rekstri félagsins í sjö flokka byggt á samanteknum áhættuvísi. Flokkur 1 ber minnstu sveiflurnar í ávöxtun en flokkur 7 mestu sveiflurnar. Flokkun sjóðs getur breyst ef sveiflur undirliggjandi fjármálagerninga taka breytingum.

Mælikvarðinn byggir eingöngu á sögulegum sveiflum í ávöxtun. Ávöxtun í fortíð gefur ekki áreiðanlega vísbendingu um ávöxtun í framtíð og tekur ekki mið af þeim ýmsu áhættum sem verðbréfa- og sérhæfðir sjóðir fyrir almenna fjárfesta kunna að búa við í rekstri sínum. Þá kann flokkunin að breytast fyrirvaralaust. Áhættumælikvarðinn er ekki almenn lýsing á þeirri áhættu sem fylgir fjárfestingu í hlutdeildarskírteinum sjóða. Öllu heldur er um að ræða tölfræðilega, hlutbundna lýsingu á eignum þeirra fjölmörgu áhættuþátta sem geta verið til staðar við fjárfestingu í slíkum fjármálagerningum. Frekari umfjöllun um helstu áhættuþætti er að finna í útboðslýsingu hvers sjóðs. Bent er á að ekki er tryggt að sögulegar sveiflur í ávöxtun sjóðs hafi forspárgildi um framtíðarsveiflur í ávöxtun hans. Jafnframt er bent á að sjóðir í flokki 1 eru ekki áhættulaus fjárfesting og engin trygging er fyrir ávöxtun upphaflegrar fjárfestingar eða fullrar innheimtu hennar

Þegar viðskiptavinur fjárfestir í sjóði eru kaupin skráð á sölugengi sjóðsins en þegar viðskiptavinur tekur eignahlut sinn út, fer hann úr sjóðnum á kaupgengi sjóðsins.

• Söluþóknun: Við kaup í sjóðum er innheimt söluþóknun í formi mismunar á kaup- og sölugengi (einnig kallað gengismunur eða upphafsþóknun). Söluþóknun er ekki innheimt við kaup í Stefni - Lausafjársjóði. Veittur er 25% afsláttur af söluþóknun sjóða Stefnis ef keypt er í gegnum Arion appið eða netbanka Arion.
• Afgreiðslugjald: Innheimt af öllum viðskiptum í sjóðum í samræmi við verðskrá Arion. Afgreiðslugjald fellur niður þegar um er að ræða reglulegan sparnað i sjóðum. Ekki er tekið afgreiðslugjald af viðskiptum í netbanka.
• Umsýsluþóknun: Árleg umsýsluþóknun er innheimt og fer í að greiða rekstrarkostnað sjóða. Tekið er tillit til umsýsluþóknunar við daglegan útreikning á gengi og ávöxtun þeirra. Umsýsluþóknun er því dregin frá við útreikning á ávöxtun og gengi sjóða.

Nánari upplýsingar um kostnað má finna í ítarefni um sjóðina og útboðslýsingum þeirra.

Viðvarandi gjöld er sá kostnaður sem dreginn er af eignum verðbréfasjóða og sérhæfðra sjóða fyrir almenna fjárfesta. Innifalið í þessum kostnaði er m.a. umsjónarlaun rekstraraðila, greiðslur til vörsluaðila, þjónustugjöld, skráningar- og eftirlitsgjöld, gjöld vegna endurskoðunar og lögfræðilegrar ráðgjafar.
Rekstrarfélag sjóða reiknar og birtir viðvarandi gjöld fyrir sjóði í rekstri félagsins samkvæmt tilmælum FME. Yfirlit yfir þessi gjöld aftur í tímann hjá sjóðum Stefnis er hægt að nálgast hér.

Árlega greiðir viðskiptavinur í verðbréfaþjónustu vörsluþóknun. Hjá viðskiptavinum í eignastýringu er vörsluþóknunin gjaldfærð mánaðarlega. Vörsluþóknunin er m.a. til að standa straum af gjaldi til Nasdaq verðbréfamiðstöðvar og erlendra vörsluaðila vegna vörslu verðbréfa. Hún er jafnframt vegna útsendingar árlegra yfirlita til viðskiptavina, afstemmingar á eignum við verðbréfamiðstöð og erlenda vörsluaðila, vöktunar vegna arðgreiðslna, afborgana skuldabréfa, útdráttar húsbréfa og samanburðar við erlendar og innlendar gengisveitur svo eitthvað sé nefnt.

Á afurðum Arion sem og sjóðum Stefnis er gefinn 100% afsláttur af vörsluþóknunum.